संत सखुबाई

महाराष्ट्रातील एका ब्राम्हण कुटुंबामध्ये संत सखुबाईचा जन्म झाला होता. त्यांचे आई-वडील अत्यंत धार्मिक वृत्तीचे होते  व दोघेही विठ्ठलाचे परमभक्त होते. त्या दोघांमधला हा भक्तिभाव त्यांच्या या कन्येमध्ये देखील पुरेपूर उतरला होता.  विवाहयोग्य झाल्यावर कृष्णानदीकाठच्या कऱ्हाड मधील एका कुटुंबामध्ये सखुबाईचा विवाह झाला...परंतु सासर मात्र त्यांच्या स्वभावाच्या अगदी विपरीत मिळाले. सखुबाई जितक्या शांत ,सहनशील व धार्मिक होत्या तितक्याच त्यांच्या सासूबाई व पती कठोर स्वभावाचे होते. त्यांच्याकडून होणारी छळवणूक व जाच सखुबाई आपल्या वाट्याला आलेले भोग समजून सोसत होत्या .मात्र अशाही परिस्थितीमध्ये त्यांच्या मुखी सतत विठ्ठल नाम असे! एके दिवशी घरातल्यांना काहीही  न सांगता त्या दिंडीला गेल्या. सासूबाई आणि पतीला हे समजल्यावर त्यांना तिथून माघारी आणून मारझोड तर झालीच पण एका खोलीत त्यांना बंद करून उपाशी देखील ठेवले गेले. त्याही परिस्थितीत व्याकुळ होऊन त्या सतत  विठ्ठलनामाचा जप करीत होत्या व आर्ततेने  विठ्ठलाला आळवत होत्या. आपल्या भक्ताची ही अवस्था पाहून  पंढरीनाथांना फार वाईट वाटले व त्यांनी रुक्मिणीला हा सगळा प्रकार सांगितला व स्रीरुप धारण करून थेट सखुबाईच्या खोलीत  त्यांनी प्रवेश केला.त्यांनी तिची सोडवणूक करून तिला पाणी पाजले  व स्वतःची ओळख 'पांडुरंगाची भक्त व वारकरी' म्हणून करून दिली. त्या स्त्रीमुळे सखुबाईना जरा दिलासा मिळाला व त्यांनी स्वतःच्या मनातली व्यथा तिच्याजवळ बोलून दाखवली. ते ऐकून ती वारकरी स्त्री तिला म्हणाली, तू पंढरीला जा; विठ्ठलाचे दर्शन घे ,इथे तुझ्या जागी मी थांबेन! सखुबाईना अतिशय आनंद झाला त्या तिथून निघून थेट पंढरपुरास गेल्या. आपल्या परमदैवताचे डोळेभरून दर्शन घेतल्यावर त्यांनी तिथेच आपले प्राण सोडले. त्यांना ओळखणाऱ्या काही लोकांनी त्यांचे अंत्यसंस्कार पंढरपूरातच केले. इकडे सखुबाईंच्या जागी असणारे श्रीहरी सारे कष्ट, दुःख, यातना सोसत होते. सखुबाईंचे झालेले निधन आणि श्रीहरी मात्र आपल्या या भक्तापायी अडकून पडला आहे व सखुबाईंच्या घरातली सारी कामे निमूटपणे करीत आहे, हे पाहून रुक्मिणी मात्र अस्वस्थ झाली व तिने सखुबाईंची रक्षा व अस्थी एकत्र करून त्यात प्राण फुंकले व सखुबाईंना स्वतःच्या घरी पाठवून दिले. त्याचवेळी सखुबाईंच्या निधनाची वार्ता घेऊन पंढरपुराहुन काही लोक आले मात्र घरामध्ये सखुबाईंना कामे करताना पाहून त्यांच्या आश्चर्याला पारावर राहिला नाही. इकडे गावामध्ये परतून आलेल्या सखुबाईनी पांडुरंगच्या वेषातील सखुला पाहिले आणि आपल्यासाठी प्रत्यक्ष आपला देव इतके कष्ट उपसतो आहे, हे पाहून सखुबाई भारावून गेल्या व तेथील उपस्थित लोकांना त्यांनी आजवर घडलेला सारा वृतांत सांगितला. आपल्या परमभक्ताकरिता प्रत्यक्ष देवाने घेतलेले कष्ट व मानवरूपात त्याला झालेल्या यातना पाहून सर्वजण देवापुढे नतमस्तक झाले... सखुबाईंच्या सासूबाई आणि पती मात्र हे सारं पाहून शरमून गेले आणि आपल्या हातून घडलेल्या या पातकासाठी त्यांनी सखूबाईची क्षमा मागितली व विठ्ठलाच्या समोर लीन झाले