सोलापूर वनविभाग
Menu
सोलापूर जिल्ह्यातील माढा तालुक्यातील अरण या गावातील सावता माळी वारकरी संप्रदायामधील एक ज्येष्ठ व श्रेष्ठ संतकवी होते. ते विठ्ठलाचे परमभक्त होते. आपल्या मळ्यामध्ये काम करीत असताना देखील विठ्ठलनामाचा जप सतत त्यांच्या मुखी असे. जीवनातील सगळी कर्तव्ये पार पाडत असतानाही ईश्वर भक्ती निष्ठेने करता येते ही त्यांची धारणा होती आणि हीच खरी ईश्वरी सेवा ही त्यांची श्रद्धा होती. कर्तव्ये पार पाडत असता त्यात समरसून जाणे व त्यातून अलिप्त होणे या दोन्ही गोष्टींचा त्यांनी समतोल साधला होता. "कर्मे इशू भजावा" म्हणजेच आपल्या कर्तव्यातून व कर्मामधून परमेश्वर मिळवावा असे ते म्हणत. ते कधीही पंढरपूरला गेले नाहीत मात्र स्वतः देव विठोबा त्यांच्या भेटीस आला. आजही ही प्रथा कायम आहे, वर्षातून एकदा पंढरपूरहून विठ्ठलाची पालखी संत सावता महाराजांच्या भेटीस त्यांच्या अरण या गावी येते. १२९५ मध्ये आषाढ वद्य चतुर्दशीच्या दिवशी ते अनंतात विलीन झाले. त्यांना अवघे ४५ वर्षांचे आयुष्यमान लाभले. संत सावता महाराजांचे केवळ ३७ अभंग उपलब्ध आहेत. पण प्रत्येक अभंगातून त्यांनी धार्मिक प्रबोधन व भक्तीप्रसार केला
स्वयंपाकात स्वाद आणि सुगंधासाठी याची पाने वापरली जातात.
स्वयंपाकात स्वाद आणि सुगंधासाठी वापरली जाणारी तुळस. याची उंची अतिशय कमी असते. याची पाने लहान व लंबगोलाकार असतात. पानांचा पृष्ठभाग हा थोडा खडबडीत असतो. पाने चुरल्यावर अतिशय सुंदर असा वास पसरतो
याची पाने देखील थोडी लांबट आकाराची असतात. मंद सुगंध असतो. पाने चूरल्यास लिंबासारखा वास येतो
याची पाने इतर तुळशींच्या मानाने लांब असतात. ही पाने चुरल्यास त्यांचा मारीगोल्डच्या फुलांसारखा वास येतो.
आपल्या येथे सब्जाचे झाड खास त्याच्या बियांसाठी लावले जाते. शरीराला थंडावा देणारा सब्जा उन्हाळ्यात महत्वाचा ठरतो. जागोजागी मिळणारा वर्ल्ड फेमस फालुदा, सब्जा शिवाय बनू शकत नाही. या तुळशीची पाने व बिया सरबतात घालून प्यायल्याने उष्णता कमी होते. विंचू दंशावर सब्जा तुळशीचा पाला चुरडून लावला जातो
अतिशय तीव्र असा सुवास असलेली ही तुळस विशेष औषधी आहे. याची फुले लाल रंगाची असतात. पानांचा चोथा त्वचाविकारांवर वापरला जातो. तसेच न भरणाऱ्या जखमांवरही हा पाला लावला जातो. जंगली पद्धतीने वाढणाऱ्या या तुळशीचे ‘रान तुळस’ असेही नाव आहे
या तुळशीचे खोड, पाने, व मंजिऱ्या कमी-अधिक प्रमाणात गडद जांभळ्या रंगाची असतात. उन्हात वाढलेल्या व जुन्या झाडांमध्ये हा रंग जास्त ठळकपणे उठून दिसतो. याच तुळशीला ‘काळी तुळस’, असेही संबोधले जाते. या तुळशीचे पाने खाल्ल्याने सर्दी-खोकला, ताप यावर लवकर आराम मिळतो
राम तुळस ही मोठ्या पानांची, उंच व रानटी पद्धतीने वाढणारी तुळस आहे. याची पाने पोपटी रंगाची असतात. या तुळशीच्या पानांना लवंग सदृश, मसालेदार असा सुवास येतो. पोटाच्या विकारांसाठी ही तुळस उपयुक्त आहे. या तुळशीला ‘लवंगी तुळस’, असेही संबोधले जाते